از آنجایی که کلید مینیاتوری از مهمترین مواردی است که به عنوان محافظ در صنعت برق به کار می رود است و مهم ترین وسیله ای است که از مخاطرات برقی در ساختمان ها جلوگیری به عمل می آورد به همبن علت ما در این مقاله قصد داریم به شما 10 نکته را گوش زد کنیم که در انتخاب و تعیین آمپر و نصب کلید مینیاتوری بسیار کاربردی است. این که کلید مینیاتوری چیست و کارکرد آن به چه صورت است را می توانید در صفحه مربوط به کلید مینیاتوری و محافظ جان در دسته بندی سایت مشاهده کنید.امادر اینجا هدف ما توضیح دادن نکات کاربردی است به جای حرف های کلیشه ای و بی فاییده که فقط وقتمان را می گیرد. به شما پیشنهاد میشود که قبل از مطالعه این مقاله نگاهی به مقاله نحوه تشخیص کلید مینیاتوری اصلی و تقلبی از یکدیگر بکنید تا قبل از هرچیز توانایی تشخیص کلید مینیاتوری استاندارد را داشته باشید. در برخی از موارد کلید های مینیاتوری به علت عدم توجه مصرف کنندگان به نکات فنی دچار نقص فنی می شوندکه این مسئله باعث ایجاد شبه در کیفیت کالای تهیه شده می شود. بدین منظور در این مقاله به شما نکاتی آموزش داده خواهد شد تا از مخاطرات ناشی از نصب و انتخاب نادرست کلید های مینیاتوری جلوگیری به عمل بیاورید.
10 نکته مهم در انتخاب کلید مینیاتوری
1) انتخاب آمپر مناسب :
کلید مینیاتوری مناسب با جریان مصرفی انتخاب کنید.پس از محاسبه ی جریان مصرفی،کلیدی را انتخاب کنید که یک رده از جریان مورد نیاز شما بالا تر باشد.مثلااگر جریان مصرفی شما 16 آمپر است کلید مینیاتوری مناسب برای شما 20 آمپر است.علت این که باید از کلید مینیاتوری با آمپری بالا تر استفاده کرد به وظیفه کلید برمیگردد،چرا که کار اصلی کلید مینیاتوری این است که در هنگام اضافه جریان،برق را قطع کند بنابر این در صورتی که شما کلیدی با آمپری برابر با آمپر جریان مصرفی انتخاب کنید کلید به اصطلاح خواهد پرید.
2)استفاده از سیم مناسب :
ترمینال های استفاده شده در اکثر کلید های مینیاتوری به طوری طراحی شده است که توانایی اتصال ایمن برای سیم و کابل هایی با قطر 1 تا 16 میلی متر مربع را دارا می باشد. ولی استفاده از سیم های ضعیف تر از جریان مصرفی باعث افزایش دمای سیم و ترمینال کلید مینیاتوری شده که علاوه بر خطر آتش سوزی باعث ذوب شدن و تغییر شکل دادن مواد در پایانه های کلید مینیاتوری می شود. از طرفی با تغیرر شکل دادن ترمینال های مینیاتوری آن ها گشاد می شوند و همین گشاد شدن سبب لغزش و تکان خوردن سیم برقی که در پایانه های ترمینال متصل است می شود که این تکان باعث آمپر کشیدن و داغ شدن مضاعف مینیاتوری می شود.
3)اتصال محکم سیم ها
استفاده از سرسیم و اطمینان از محکم بودن اتصالات سومین عامل مهم در هنگام نصب کلید مینیاتوری است که باید به آن توجه شود. وجود اتصال های شل و نامناسب در پایانه های کلید مینیاتوری باعث ایجاد جرقه و داغ شدن ترمینال های کلید میگردد.این افزایش دما باعث داغ شدن خود خود و همچنین از بین رفتن روکش سیم ها می گردد.
در بسیاری از موارد علت تغییر شکل مواد عایقی در ترمینال اتصال های ضعیف می باشد که توسط کابر به درستی بررسی نمی شود.برای این منظور علاوه بر محکم نمودن پیچ های ترمینال حتما از سیم های دارای سر سیم های پرس شده استفاده نمایید. استفاده از سرسیم به این علت توصیه می گردد که گاهی اوقات به علت بیش از حد سفت کردن پیچ ترمینال سیم می برد و قطع می شود . همچنین جهت محکم نمودن پیچ های ترمینال نیز توصیه می شود از پیچ گوشتی های مدرج استفاده نمایید.در صورت استفاده از این ابزار درجه انتقال نیرو را روی 3 تا 4 نیوتون متر تنظیم کنید.طبق NEC اجزا و اتصالات داخل تابلوها هر ۳ سال یکبار و موتورها هر ۶ ماه یکبار باید به وسیله تروموگراف کنترل شوند.
اتصال سست کنتاکت کلید مینیاتوری که منجر به تولید حرارت زیاد شده و علاوه بر خرابی کلید، بخشی از سیم متصل به آن را هم معیوب و نیازمند ترمیم یا تعویض کرده است.تصویر ترموگرافی دیگری که شل شدن اتصال هادی به کلید مینیاتوری را نشان می‌دهد. به محض تماس برقکار، سیم از زیر پیچ کلید جدا شد.
4)محکم کردن مینیاتوری در جای خود
حتما کلید مینیاتوری را سر جای خود محکم کنید.در خیلی از موارد مشاهده می شود که به دلیل عدم دانش و تبحر کافی،کلید های مینیاتوری را به صورت آویزان درون جعبه فیوز رها می کنند. تکان تکان خوردن و لغزش کلید سبب آمپر کشیدن و داغ شدن آن می شود همچنین احتمال برخورد به سایر سیم ها و فلزات رسانا در داخل جعبه فیوز وجود دارد. ابتدا بست مینیاتوری را باز کرده و سپس پس از قرار دادن کلید مینیاتوری به صورت مورب با زاویه 30 درجه نسبت به عمود بر روی ریل جعبه فیوز،بست را به طرف بالا فشار دهید تا کلید مینیاتوری در جای خود محکم شود.
5)انتخاب کلید مینیاتوری با آمپر مناسب با توجه به سیم
یکی از تفاوت ها در کلید های مینیاتوری با آمپر های مختلف سایز ترمینال آن ها می باشد.به همین خاطر توصیه می شود در صورت امکان با توجه به سیمی که استفاده شده است از جدول زیر جهت انتخاب صحیح ترین فیوز از لحاظ آمپر استفاده کنید.
جهت انتخاب ضخامت سیم با توجه به میزان جریان نامی به جدول زیر توجه کنید.
6)استفاده از شینه
حتما جهت اتصال اتصال کلید های مینیاتوری به هم از شینه مینیاتوری یا باسبار استفاده کنید. این شینه ها برای انواع کلید های مینیاتوری در انواع آمپر ها وجود دارد و از داغ شدن ترمینال ورودی مینیاتوری جلوگیری میکند.
7)محل نصب کلید مینیاتوری
دقت داشته باشید که کلید مینیاتوری نباید در محیط هایی که دارای دمای بالا،رطوبت،گرد و غبار،گاز های سمی و یا تکان زیاد میباشند نصب شوندتا از بروز آتش سوزی و یا کارکرد نامناسب فیوز جلوگیری شود. همچنین باید کلید مینیاتوری را در مکانی نصب کرد که در دسترس عموم نباشد.برای مثال کلید مینیاتوری تابلو اعلام حریق نباید به راحتی در دسترس عموم باشد تا به آسانی توسط افراد غیرمتخصص دستکاری،خاموش و یا خراب شود.
8)خاموش کردن کلید قبل از نصب
شاسی فیوز مینیاتوری را قبل از نصب یا سرویس خاموش نمایید تا از شک الکتریکی و یا سوختگی بر اثر اتصال کوتاه جلوگیری گردد.برای این منظور در تابلو های برق قبل از مینیاتوری از فیوز های فشنگی استفاده می شود،شما می توانید فیوز فشنگی را در آورده تا با خیال راحت به نصب و یا تعویض مینیاتوری بپردازید.
9)به اطلاعات نوشته شده روی کلید توجه کنید
خیلی از مواقع پیش می آید که به دلیل عدم توجه به نوشته های روی کلید های مینیاتوری محصولی اشتباه را خریداری می کنیم.در مواقع خیلی سرسری به کلید نگاه می شود و همین کم توجهی سبب ایجاد حریق و یا برقگرفتگی می شود.در شکل زیر مشاهده می کنید کهدو کلید از لحاظ ظاهری بسیار به هم شبیه هستند ولی مکانیزم داخلی آن ها کاملا با هم فرق دارد.
حال تفاوت این دو کلید در چیست؟
کلیدی که سمت راست مشاهده می کنید فقط مسیولیت قطع بار را بر عهده می گیرد. ولی کلید سمت چپ که یک کلید مینیاتوری است علاوه بر قطع بار،رله بیمتال برای اضافه بار مدار و رله مگنتیک برای قطع اتصال کوتاه هم دارد. بنابر تعریف بالا بهد کلید سمت چپ کلید قطع بار و به کلید سمت راست کلید مینیاتوری گویند.
در صورتی که به جای استفاده از کلید مینیاتوری از کلید قطع بار در مدار استفاده شود حفاظت مدار از بین میرود.هم حفاظت برقگرفتگی و هم حفاظت حریق هر دو از بین خواهد درفت.
10)قبل از کلید مینیاتوری از کلید محافظ جان استفاده کنید
کلید جریان باقی مانده که در اصطلاح عامیانه به کلید محافظ جان معروف است اهمیت بسیاری در ایمنی دارد. کلید جریان نشتی محافظ و نجات دهندهجان می باشد و به این جهت طراحی شده است که اگر هادی فاز را لمس کردید،شما را در مقابل شک الکتریکی محافظت نماید. جریان 30 میلی آمپر اگر برای کسری از ثانیه برقرار باشد می تواند برای یک فرد کشنده باشد. کلید محافظ جان یا RCD دارای یک زمان قطع کوتاه(سرعت پاسخ) و حساسیت بالای کمتر از 30 میلی ثانیه می باشدبه همین دلیل است که یک قسمت مهم از تاسیسات برقی به شمار می رود.
کلید محافظ جان چگونه کار می کند؟
فیوز مینیاتوری همان طور که بالاتر گفته شد اصافه بار و جریان اتصال کوتاه را محافظت می کند اما در برابر شوک الکتریکی نقشی ندارد. بدن انسان مقاومت بسیار بالایی دارد به طوری که اگر بدن فرد به طور تصادفی با هادی فاز تماس پیدا کند جریان بسیار کمی از طریق بدن عبور می کند که این جریان برای عمل کرد فیوز کافی نمی باشد اما برای یک فرد کشنده است.
اصل اساسی کلید محافظ جان بر این قرار است که جریان هادی فاز و نول باید یکسان باشد.اگر تفاوتی بین این دو باشد جریان باید در جایی نشت پیدا کرده باشد،شاید از طریق بدن یک انسان ، کلید RCD جریان فاز و نول را با هم مقایسه می کند و در صورتی که یکسان نباشند مدار را قطع می کند.
کلید محافظ جان جریان ها را به وسیله میدان مغناطیسی تولیدی آنها مقایسه می کند . اگر ما یک هسته فرومغناطیسی با سیم پیچ های فاز نول در اطراف آن قرار دهیم عبور جریان در هادی باعث تغییر میدان مغناطیسی می شود. میدان ها دقیقا یکسان و مخالف هم هستند بنابر این یکدیگر را خنثی می کنند و در حالت عادی برآیند میدان صفر می شود.
اگر شخصی هادی فاز را لمس کند مقداری از جریان از بدن وی عبور می کند بنابر این جریان فاز از نول بزرگتر خواهد شد . این عدم تعادل در جریان ها،میدان مغناطیسی در هسته تولید خواهند کرد. یک سیم پیچ سوم مرتبط با یک رله روی هسته فرومغناطیسی وجود دارد.تغییر میدان مغناطیسی باعث ایجاد جریان در این سیم پیچ می شود که رله را فعال کرده و مدار را قطع می کند.
کلید محافظ جان بسیار شبیه کلید مینیاتوری یا MCB می باشد اما جایگزین آن نمی شود چون کلید محافظ جان نسبت به اضافه جریان یا اتصال کوتاه واکنش نشان نمی دهد در این حالت جریان در هادی فاز و نول باقی می ماند . کلید های محافظ جان و مینیاتوری باید با هم و در کنار یکدیگر نصب شوند تا بهترین محافظت را داشته باشیم.
آیا می دانید در راهنمای سیم کشی تاسیسات الکتریکی بریتانیا،بیش از 200 مرتبه کلمه rcd تکرار شده است؟ این نشان دهنده اهمیت استفاده از کلید های محافظ جان می باشد.
خرید کلید مینیاتوری با تیپ متناسب:
تیپ های پر کاربرد مینیاتوری:
دو تیپ پرکاربرد کلیدهای مینیاتوری(MCB) شامل تیپB و تیپ C است.
توجه شود که به کار بردن اصطلاح “فیوز مینیاتوری“ برای این کلیدها، غلط است. فیوز المانی ذوب شونده و یکبار مصرف است ولی کلیدمینیاتوری در اضافه بار با مکانیزم بی متال کار می کند و در اتصال کوتاه با رله مغنایسی کار می کند که این تجهیزات یکبار مصرف نیستند.
کلید مینیاتوری نوع B:
معمولا برای مصارف خانگی(Domestic Load) و روشنایی کاربرد دارد. برای پریزها هم با انتخاب صحیح جریان نامی، می تواند کاربرد داشته باشد. این کلیدها در جریان اضافه بار بین 3 تا 5 برابر جریان نامی در زمانی مشخص(کمتر از ۱۰۰ میلی ثانیه) ، مدار را قطع می کنند و به کلید مینیاتوری تندکار نیز معروف است.
کلید مینیاتوری نوع C:
کلید مینیاتوری نوع C بیشتر کاربرد صنعتی دارد. این کلیدها در جریان اضافه بار بین 5 تا 10 برابر جریان نامی در زمانی مشخص(معمولا کمتر از ۱۰۰ میلی ثانیه)، مدار را قطع می کنند و زمان قطعشان از تیپ B بیشتر است.برای پریزهایی که بار موتوری بزرگتر از حد متعارف خانگی است و لوازمی که موتور، کمپرسور و پمپ دارد کاربرد دارد.این کلید به کلید مینیاتوری کندکار نیز معروف است.
سه کلید مینیاتوری در دو تیپ بی و سی :
C25
تیپ سی معروف به تیپ کندکار با جریان نامی 25A :
B25
تیپ بی معروف به تیپ تندکار با جریان نامی :
25A
تیپ سی با جریان نامی بیست آمپر :
C20
مکانیزم عملکرد کلید مینیاتوری
1)در ابتدا طی نیم میلی ثانیه از لحظه وقوع اتصال کوتاه رله مغناطیسی کلید،افزایش جریان در اثر خطا را شناسایی کرده و مکانیزم تریپ به کنتاکت ها فشار می آورد تا باز شوند.
2)در هنگام باز شدن کنتاکت ها بین دو کنتاکت ثابت و متحرک قوس الکتریکی ایجاد می شود و جریان خطا از مسیر آرک عبور می کند.اختلاف فشار در مسیر آرک باعث می شودتا امواجپلاسما از کنتاکت ها فاصله گرفته و و داخل محفظه اطفاء گردد.
3)با ورود آرک به شبکه هاب متقارن محفظه اطفاء قوس الکتریکی ایجاد شده به قوس های کوچک 30 ولتی تبدیل شده و به راحتی خاموش می شود.در کمتر از 3 میلی ثانیه پس از وقوع اتصال کوتاه خطا رفع می گردد.به علت اینرسی اهرم کلید حدودا 10 میلی ثانیه طول می کشد تا اهرم به موقعیت نهایی خود برسد.
